Αξίωση Συμμετοχής στα αποκτήματα του συζύγου – στην περιουσία που αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια του γάμου
Το σύστημα της περιουσιακής αυτοτέλειας που ισχύει από το νόμο στις σχέσεις των συζύγων μεταξύ τους, παρουσιάζει αδικίες, ιδίως όταν κατά τη διάρκεια του γάμου, η περιουσία του ενός συζύγου αυξάνεται χάρη στην υλική ή (και) ηθική βοήθεια του άλλου συζύγου και η αύξηση αυτή ωφελεί μόνον αυτόν. Με τις διατάξεις, ωστόσο, του άρθρου 1400 του Αστικού Κώδικα, ο νομοθέτης επιδιώκει την άρση της εν λόγω αδικίας, παρέχοντας στο σύζυγο, ο οποίος με οποιονδήποτε τρόπο συνέβαλε στην αύξηση της περιουσίας του άλλου συζύγου, μετά τη λύση του γάμου ή τη συμπλήρωση διετούς διάστασης, τη δυνατότητα να αξιώσει από το σύζυγο, του οποίου η περιουσία αυξήθηκε, μέρος ή ολόκληρη την περιουσιακή επαύξηση.
Η αξίωση συμμετοχής στα κοινά αποκτήματα αποβλέπει στην οικονομική και συχνά κοινωνική προστασία του ασθενέστερου συζύγου. Η κοινότητα βίου που δημιουργείται με το γάμο δικαιολογεί την εν λόγω απαίτηση, καθώς είναι σύνηθες η αύξηση της περιουσίας του ενός συζύγου να οφείλεται και στη συνδρομή του άλλου συζύγου. Η ως άνω συνδρομή δεν έχει απαραίτητα τη μορφή υλικής συμβολής, αλλά δύναται να είναι και ψυχική συμπαράσταση, ηθική ενίσχυση, διασφάλιση κατάλληλου κλίματος, ηρεμίας και ισορροπίας στην οικογενειακή στέγη.
Ποιες είναι οι προϋποθέσεις γέννησης της αξίωσης συμμετοχής στα αποκτήματα;
- Λύση του γάμου, ήτοι διάζευξη ή συμπλήρωση διετούς διάστασης.
- Αύξηση της περιουσίας του ενός συζύγου κατά τη διάρκεια του γάμου, συγκριτικά με την περιουσία που υφίστατο προ τέλεσης του γάμου.
- Η με οποιονδήποτε τρόπο συμβολή του άλλου συζύγου στην εν λόγω αύξηση.
Πως αποδεικνύεται η συμβολή του συζύγου στην αύξηση της περιουσίας του άλλου συζύγου;
Η συμβολή του συζύγου σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία αλλά και την πάγια νομολογία για το ζήτημα αυτό καλύπτει κάθε μορφή συμβολής, άμεση ή έμμεση, υλική ή ηθική. Ενδεικτικά αναφέρουμε ορισμένα παραδείγματα όπως η απασχόληση χωρίς αμοιβή στην επιχείρηση ή το επάγγελμα του άλλου συζύγου, η οικιακή εργασία που υπερβαίνει τα όρια της υποχρέωσης συνεισφοράς στις οικογενειακές ανάγκες, επιχειρηματικές συμβουλές, δανειοδότηση ακόμη και η διαμόρφωση κλίματος καταλλήλου για απερίσπαστη επιχειρηματική ή επαγγελματική δραστηριότητα. Η συμβολή του συζύγου στην αύξηση της περιουσίας δεν θα ήτο εύκολο να αποδειχθεί εάν από το νόμο δεν καθιερωνόταν τεκμήριο συμβολής. Συγκεκριμένα, από τη στιγμή που διαπιστώνεται η περιουσιακή επαύξηση τεκμαίρεται η συμβολή του άλλου συζύγου, τουλάχιστον για το 1/3 της αύξησης. Το τεκμήριο αυτό, το οποίο σε κάθε περίπτωση είναι μαχητό, αποδεικνύει κατά αυτόν τον τρόπο τη συμβολή και την έκτασή της. Ο υπόχρεος, ωστόσο, σύζυγος, δύναται να ανταποδείξει ότι δεν υπήρξε καθόλου συμβολή ή ότι η συμβολή είναι μικρότερη του τεκμαιρόμενου 1/3. Αντίστοιχα, ο δικαιούχος σύζυγος δύναται να αποδείξει ότι η συμβολή του κατά τη διάρκεια του γάμου ήταν μεγαλύτερη του 1/3 της περιουσιακής επαύξησης.
Πως προστατεύεται η αξίωση σε περίπτωση που ο υπόχρεος σύζυγος προβαίνει σε καταδολιευτικές για την αξίωση ενέργειες;
Σύνηθες είναι το φαινόμενο ο υπόχρεος σύζυγος, διαβλέποντας την αξίωση του άλλου συζύγου στα αποκτήματα να προβαίνει σε καταδολιευτικές για την αξίωση ενέργειες προκειμένου να μη δύναται να απαιτήσει ο έτερος σύζυγος μερίδιο των αποκτημάτων από το γάμο. Προς τον σκοπό αυτό ρευστοποιεί την υπάρχουσα ακίνητη περιουσία, μεταφέρει καταθέσεις σε τραπεζικούς λογαριασμούς στο εξωτερικό ή την Ελλάδα, όπου ο δικαιούχος σύζυγος δεν είναι δικαιούχος και δεν έχει πρόσβαση, προβαίνει σε επενδύσεις ή ακόμα και εικονικές μεταβιβάσεις κινητών και ακινήτων της περιουσίας.
Προκειμένου ο νόμος να προστατέψει την αξίωση στα αποκτήματα από παρόμοιες ενέργειες προβλέπει δικαίωμα του κάθε συζύγου να αιτηθεί την παροχή ασφαλείας. Η παροχή της εν λόγω ασφάλειας ζητείται είτε με τακτική αγωγή είτε για αμεσότερα αποτελέσματα, με την κατάθεση αίτησης ασφαλιστικών μέτρων, εφόσον βέβαια υφίσταται επικείμενος κίνδυνος για την αξίωση. Προϋπόθεση για την εν λόγω αίτηση παροχής ασφάλειας συνιστά η προηγούμενη άσκηση αγωγής διαζυγίου και αγωγής για συμμετοχή στα αποκτήματα. Επίσης, απαιτείται η επίκληση και απόδειξη βάσιμου φόβου από τον δικαιούχου σύζυγο ότι εξαιτίας της συμπεριφοράς του υπόχρεου συζύγου κινδυνεύει η αξίωση στα αποκτήματα. Η παρεχόμενη κατ’ άρθρο 1402 ασφάλεια μπορεί να συνίσταται σε ενέχυρο, κάθε μορφής εγγύηση, συντηρητική κατάσχεση, προσημείωση υποθήκης, εγγραφή υποθήκης.
Εφόσον οι καταδολιευτικές ενέργειες ή οι εικονικές μεταβιβάσεις έχουν ήδη λάβει χώρα από τον υπόχρεο σύζυγο, ο δικαιούχος σύζυγος, δύναται σε κάθε περίπτωση να προσφύγει στις γενικές διατάξεις προκειμένου να αιτηθεί την ακυρότητα των εικονικών μεταβιβάσεων ή τη διάρρηξη τυχόν καταδολιευτικών εκποιήσεων.
Πότε παραγράφεται η αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα;
Η αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα παραγράφεται μετά την πάροδο διετίας από την αμετάκλητη δικαστική απόφαση του διαζυγίου.